Anjet Daanje

“Heeft God honger?”
Het leuke aan een e-reader is dat je met een eenvoudige zoekopdracht kunt nagaan hoeveel keer een bepaald woord voorkomt. In deze roman is dat 492 keer “dood”. Akkoord, het is een kloeke roman (857 blz) maar het zegt wel iets over de insteek van de schrijfster: de dood is er alomtegenwoordig in; het begint en het eindigt met een sterfgeval, en in de loop van het boek ben ik de tel kwijt geraakt van hoeveel personages er precies aan hun einde komen. Al in het eerste hoofdstuk verwondert de dan 6-jarige Eliza Drayden (samen met haar zus Millicent de centrale figuur in het boek) zich erover hoe snel haar kat en haar hond die ze hadden begraven en daarna terug opgegraven “verteerd” werden in de grond, waarna ze zich gevat de vraag stelt: “Heeft God honger?” Het hoeft al niet meer uitdrukkelijk vermeld te worden, maar de gothic-elementen zijn in deze roman wel heel nadrukkelijk aanwezig, zeker in de eerste hoofdstukken, die zich afspelen in Victoriaans Engeland, midden 19de eeuw, met wel heel nadrukkelijke verwijzingen naar de Brontë-zusters (ook de Drayden-zusters zijn schrijfsters van op en top Victoriaanse boeken).
De Nederlandse schrijfster Anjet Daanje (° 1965) heeft er een ingenieus gecomponeerde werkstuk van gemaakt waarin ze 11 grote verhalen brengt waarin telkens de innige band tussen 2 mensen, meestal zussen, wordt uitgewerkt, telkens verschuivend in de tijd, van het midden van de 19de eeuw tot zelfs een klein beetje in de toekomst, het jaar 2030. Knap is de manier waarop telkens weer de Drayden-zusters aan bod komen, en er geleidelijk meer en meer van hun leven en werk aan het licht komt, via uittreksels uit hun romans, dagboeken en brieven, en de interpretaties daarvan door latere biografen, of via de personages van de latere verhalen die blijken een band met de Draydens te hebben gehad. Daanje weeft een zeer dicht web van interconnecties tussen de verhalen met veel parallelle episodes, spiegeleffecten en impliciete interne verwijzingen. Veel perspectiefwisselingen ook, je zou het boek bijna een caleidoscoop kunnen noemen, ogenschijnlijk gericht op de Drayden-zusters, maar naar mijn aanvoelen dus eerder op het fenomeen dood, onder meer via filosofische bespiegelingen. Knap gedaan, en wat mij betreft zeker het meest ambitieuze Nederlandstalige boek sinds De Ontdekking van de Hemel, van Harry Mulisch.
Met Mulisch lijkt Daanje trouwens ook de neiging te delen om breedvoerig te worden en haar verhalen wat te doen ontsporen. Zeker naar het einde toe zijn de verhalen iets te breed en iets te pathetisch uitgesponnen. En er wordt regelmatig gehallucineerd door de personages, er sluipt al eens een spook door de huizen, of doden lijken weer tot leven te komen, en nogal wat personages doen aan vormen van zelfverminking. Dat past natuurlijk enigszins in het ‘gothic’-straatje, maar naar mijn gevoel leggen die passages toch een minder geslaagd aspect van deze roman bloot. Dat blijkt vooral uit het slotverhaal, waar ze het nodig acht de relativiteitstheorie en – och Here - de quantummechanica boven te halen (altijd een zwaktebod vind ik persoonlijk) om de ondoorgrondelijkheid van de realiteit, en vooral dan van de dood, in de verf te zetten.
En wat dan met die ooievaar en die dromedaris uit de titel? Daanje legt het wel degelijk uit, al moet je er wat geduld voor opbrengen. Ik kan alleen verklappen dat die verhaal-sleutel me erg aan The Life of Pi van Yann Martel deed denken. Slotsom: knap boek, dat wel volharding van de lezer vraagt, maar misschien niet helemaal geslaagd is.… (més)

Misschien had ik het boek inderdaad in delen moeten lezen, iedere maand 1 hoofdstuk. Maar dat heb ik niet gedaan en nu blijf ik duizelig achter omdat ik zoek naar verbanden die er misschien wel of niet zijn. Dit boek is een knappe compositie gebaseerd op de dames Brontë en gaat van ouderwets naar modern. Tijd speelt een grote rol en ook de dood. Met iedere keer een andere blik op het menselijk gedrag. Dat gedrag blijft hetzelfde, maar de beschrijving verandert. En niet alles wat je wilt verklaren kan je verklaren ook al lijkt het soms zo logisch. Ergens las ik dat dit een raamvertelling is, maar zo heb ik het niet ervaren. Er zijn verschillende thema's die in de verschillende verhalen ook wisselend terugkomen. Daarom wil je het boek ook in 1 keer uitlezen. Eigenlijk heb ik maar 1 echt puntje van kritiek: de gedichten van Emily Brontë zou ik onvertaald laten, in de vertaling, hoe goed ook, gaat veel van de klank verloren. Wel verlang ik na het lezen van dit boek weer terug naar de boeken van de engelse schijfsters.… (més)