Viktor Erofeev

Mindenekelőtt próbáljunk meg elképzelni egy klasszikus ívű útirajzot, mondjuk Stendhal vagy Goethe modorában. Aztán ezt az útirajzot ragadjuk meg a grabancánál, és helyezzük el egy csipetnyi LSD-tinktúrával megbolondított, vodkagőzzel teli lavórba. A lavór nyílását szögeljük le. Hagyjuk az útirajzot állni két napig, egy perccel sem tovább. Két nap múlva szabadítsuk ki – a végeredmény alkalmasint olyan lesz, mint ez a könyv. Ránézésre alig emlékeztet a kiinduló állapotra, új, csapzott, riasztó jelenségnek hat, de mégis: megőrzött valamit eredeti karakteréből.

Különben naná, hogy több egyszerű részeg hőzöngésnél. Az oroszok amúgy is értenek hozzá, hogy részeg hőzöngéseiket páratlan metafizikai szédületként interpretálják. (Vagy a metafizikai szédületeiket interpretálják úgy, mint részeg hőzöngést? Az is lehet.) Viktor Jerofejev nem csak úgy a vakvilágba utazgat bele, hanem négy kontinens öt folyója keretezi művét, aminek örvén egyfajta pszichedelikus nemzetkarakterológiai karnevált rittyent ide nekünk, ami helyenként mintha a bölcsesség harmóniáit szólaltatná meg. „Mintha”, ez egy jó szó, megengedő, de mégis kellőképpen bizonytalan, vissza lehet szívni, ha meggondolná magát az ember. Mert van ebben az egészben valami megfoghatatlanság. Elhangzik ebben a regényben, hogy az orosz verbalitás csoda, és az orosz csoda verbális, ez pedig az egész szövegre igaz lehet. Mert nagy nyelvi bravúr, ez világos, de lehet, ami filozófiai mélységnek tűnik benne, igazából nem filozófiai, „csak” nyelvi. Ami persze nem akadályozott meg abban, hogy örömmel fogyasszam.… (més)

Een veertigtal literaire essays, portretten, declamaties, ... over diverse onderwerpen die van dichtbij of veraf met 'mannen' te maken hebben: ochtenderecties, voetbalelftallen, homoseksualiteit, vrouwen, ... Tegendraadse portretten van kunstenaars, schrijvers (Jevtoesjenko, Boelgakov, Majakovski) en regisseurs. In Jerofejevs kenmerkende aforistische, fragmentarische en wild om zich heen slaande stijl. Gedachtesprongen worden niet altijd uitgeschreven, laat staan tot een volzin uitgewerkt en nogal wat ideeën, theorieën en opinies bestaan enkel bij gratie van hun emotie of worden door middel van gratuite tegelspreuken op de lezer losgelaten. Dat is soms wel eens irritant, maar tezelfdertijd ook vaak opwindend. De woede en levenskracht spat van de pagina.

Zoals bij wel meer boeken van Arie van der Ents' uitgeverij Douane ontsnap je ook ditmaal niet aan het tellen van de drukfouten...… (més)

Jerofejev beschrijft het wereldje van de Sovjet-diplomaten, zijn onderdompeling in de ‘westerse’ cultuur en de fricties tussen hem en zijn vader, die niet twijfelt aan de juistheid van het communistisch systeem (de wachtrijen in de winkels ervaart hij als een tijdelijk ongemak – iets waar hij overigens zelf enkel tijdens zijn vakanties in Moskou met te maken krijgt) en tot het eind, en dit samen met zowat elke Rus, verknocht aan de ‘goede Stalin’. Jerofejev beschrijft – als de halve buitenstaander die hij zich voelt: getrouwd met een Poolse, en een groot deel van zijn jeugd doorgebracht buiten de Sovjet-Unie met bijhorende privileges- niet de Russische ziel waar wij in onze contreien zo graag aan vasthaken, maar wel de Russische kneuterigheid, die maakt dat ondanks alles wat de Rus ondertussen te weten kwam over Stalin, die hem nog steeds het liefst als een vader en heerser ziet.

De vadermoord waarover Jerofejev spreekt is dan ook dubbel. Door zich af te keren van de Sovjet-unie, en door en passant de carrière van zijn vader ten gronde te richten. In de jaren ’70 publiceert Jerofejev samen met enkele andere schrijvers een ‘almanak’ met teksten die niet zijn aangeboden aan de censuur. Het komt tot een schorsing uit de Schrijversbond, en zijn vader moet het bekopen met het verlies van een topfunctie bij de Unesco.

Bij momenten leest het als een spionageboek, op andere momenten duik je in literaire archieven (en zou je willen dat je al die schrijversnamen ook kon plaatsen, hik je van plezier op je leesstoel te weten dat er zoiets bestond als een Instituut voor de Wereldliteratuur – waar Jerofejev eerst de Franse literatuur bestudeerde, en later – na Metropol – de Canadese, die hij bij gebrek aan bronnenmateriaal voorzag van een volledig fictionele literatuurgeschiedenis …), soms lees je de vertederende jeugdherinneringen van een Russische kwajongen en heel soms, en misschien inderdaad wel ietsje meer dan soms, leest dit boek even lekker weg als een roman.… (més)