Els Moors

Mijn nachten met Spinoza. Door Els Moors.

Sinds haar poëziedebuut ben ik fan van Els Moors, en niet enkel omdat we onze voornaam delen;) Ik vind haar intelligent, grappig, moedig, filosofisch en poëtisch. Ik herken mezelf soms een beetje in haar (werk). Vandaar dat ik graag Mijn nachten met Spinoza wou lezen.

Na poëzie, een roman, verhalen en brieven is dit boek autofictie. (Hoewel er duidelijk: ‘roman’ op de cover staat.) Je kan je dus gaan afvragen wat er al dan niet ‘waargebeurd’ is maar dat zou flauw zijn en je niets extra opleveren.

Moors vertelt aan de hand van 48 affecten van Spinoza (zoals daar zijn: begeerte, woede, welwillendheid, nederigheid,…) in exact 48 dagen (en nachten) wat er in haar hoofd en leven gebeurt in de zomer na het verlies van haar grote liefde H.

En hoewel Spinoza en H. een belangrijke rol spelen draait alles om E. zelf. In die 48 dagen gaat ze op zoek naar liefde, warmte, aandacht, herkenning, maar bovenal naar zichzelf. Wie is ze zelf; zonder minnaar, zonder kinderen, in de helft van haar leven?

Moors laat je niet enkel naar haar leven (en nieuwe geliefden) kijken maar geeft je tevens een inkijkje in jezelf. Ik herkende veel, onderlijnde vaak hele stukken tekst. Om ook evenveel totaal niet te herkennen. Dat maakt het mooi en boeiend.

De zomer komt er aan, je vakantie misschien ook. Neem dit boek erbij en lees 48 dagen lang elke dag 1 affect. Ik las ze in één ruk uit maar dat is in feite wat te veel van het goede. Met mondjesmaat savoureren zou ik zeggen. En zo nog weken leesplezier in het vooruitzicht hebben.… (més)

Ik leerde Moors pas recent kennen met Zij stapte dit huis binnen. Waar dat gedicht inderdaad erg bevreemdend is, en niet meteen te plaatsen (de stijl waarvoor ze bekend staat, las ik later) kun je je bij dit tafereel van huisratten en nieuwe bewoners nog iets voorstellen. Genoeg om een beeld op te roepen, een kapstok voor een emotie of een sfeer. Een gedachte ten minste.

In de rest van deze bundel was dat heel vaak niet zo. De fuckende konijnen waarmee ze blijkbaar nogal naam maakte zijn dan nog aardig (men mag van mij fucken wat men wil) maar niet veel meer dan een gimmick. De andere gedichten zijn echter een doorgedreven variatie hierop, een contextloze collage van zinnen en gedachten.

Bij elkaar gezet werkt zoiets inderdaad onthechtend, maar niet meer dan dat: hoe vager je blijft, hoe minder je werkelijk zegt. In deze bundel werd dit voor mij borderline storend. Ergens is iets en iemand is daar misschien ook, of doet mogelijk iets of niet, maar het maakt niet heel veel uit. Er staat een meubel. Er is een geluid. Mogelijk is een wolk. Dat is niet langer hermetisch maar vacuüm.

Leest het niet lekker dan? Jawel. Zinnen op zich kunnen immers gewoon á point zijn. Samen zetten ze een toon. Ik heb gedroomd dat ik shampoo spaarde. Mijn baas stuurde een sms met daarin CLUB REMIX. Er staat iemand in mijn douche. Nihilistische aforismen, citaatafasie, pomodreadymades. Het kan allemaal en ik vind het doorgaans geweldig, maar helaas niet hier, net niet helemaal. Het is te veel, of beter: te weinig.

Een handvol gedichten vond ik zeker top, maar laat die nou net een opmerkelijke schatplichtigheid aan Van Ostaijen vertonen:

in gorinchem ligt
een baal hooi in de berm
in gorinchem
hangt de staalkabeldraad hoog
aan de kraan naast het station
als een ijzeren hoek in de lucht
als een hoek in de lucht

het is drie uur in gorinchem
het is de late namiddag in gorinchem
de baal hooi ligt in de berm
de staalkabeldraad hangt hoog
aan de kraan naast het station

Ik zie de twee heren al dalen en klimmen, elk hun hoge hoed in de hand, de ene klimmend, de andere dalend daar in Gorinchem... dat is hun recht, en dat van Moors.

Misschien moet dit nog wat bezinken. Ik heb ook Kapseizend paard nog, en misschien probeer ik eens een roman. Voorlopig blijf ik in beraad.… (més)

Ik was nogal streng voor [b:Er hangt een hoge lucht boven ons|8035761|Er hangt een hoge lucht boven ons|Els Moors|https://d.gr-assets.com/books/1393956851s/8035761.jpg|12649729] en vond die erg vaag, zonder veel meer. Deze bundel is duidelijk meer, maar ik heb er grote moeite mee.

Ofwel lees je dit als een overrompeling van taal: een poëtische oase waarin de dorstige woordzoeker niet weet waar eerst graaien, welke vruchten eerst te plukken. Want zeker: deze bundel is luisterrijk -- wild en overal rondom je. Ik begrijp ook dat je hem niet moet willen begrijpen, en wie enkel op dit niveau leest zit dus goed.

Ofwel lees je (m.i. onvermijdelijk) wél het verhaal dat schuilgaat achter deze droomvlucht van beelden en sensaties. Dan wordt het problematisch. Want dat verhaal is niet gedrenkt in mystiek, maar banaliteit. Neem de opener.

onderweg naar een huis
waar een kat op me wacht is het broeierig
[...]
de pijl die ik hartstochtelijk heb toegelaten
de voorwaarde voor mijn niet-aflatende
extase of hoe de zomer hoog
bij me naar binnen glijdt

Her en der lees ik dat dit erotisch is. De hele bundel zou sensueel zijn, hartstochtelijk, hyper-sensitief. Dat is gek, want ofwel hanteer ik andere definities, ofwel is dit melodrama: ik ben alleen, leeg en ongelukkig, dus neuk ik lege en ongelukkige mannen of masturbeer en huil.

Een gedicht dat ik sterk vond beginnen

raak ik aan een afgrond die ik niet begrijp
ik leef ik wordt verlicht ik sta te branden
onder de zon net als de zon ik ben
zoals de zon

en het licht stroomt eruit

(hierbij moet ik denken aan Olafur Eliassons Weather Project)

eindigt aldus, terwijl god met Chinezen in een casino zit (sterk beeld!)

neemt zijn liefde me mee
naar zwembaden zomer en met krijt
op zwarte borden geschreven menu's

als de koffie op is sta ik op
om nieuwe te kopen
want hij alleen houdt het einde
binnen handbereik

en het einde komt altijd

Je moet het niet willen begrijpen, goed, maar dit is niet meteen zodanig verhuld geschreven dat het niet onmiddellijk leest als: ik was onder de indruk van een man, we gingen naar gezellige 'authentieke' restaurantjes (hoe hip!) maar ik ben degene die zich inzet en koffie koopt; hij doet dat niet en hij zal het ook, en enkel hij zoals steeds, uitmaken.

Daarop zou men kunnen zeggen: Nou en, doe het dan anders?

Het gekke is, en de reden waarom ik hier zo mee zit, dat ik dit ook lees bij mensen als Verbeke en Op de Beeck. Volwassen vrouwen toch (ze waren ergens in de dertig toen ze debuteerden, en jonger dan ik) wier werk zo teleurgesteld, zo droevig overkomt, beschadigd ergens, om wat -- het leven, om mannen? ("Ik kies altijd de verkeerde vent.")

En dat snap ik dus niet. En ik snap ook niet, hoe wonderlijk de taal ook is, hoe gedurfd dichten over neuken en vingeren mag zijn (ga je gang) dat dit gezien wordt als rijk en sensueel. Neuk als apen, konijnen, honden of paarden, maar geniet er dan gewoon van, complexloos. Bezing de vleselijkheid als het visceraal organisch vuurwerk wat het is... (Ik denk aan Laurence Vielle's A Fleur de Peau -- zelden zo half klaargekomen als bij die ballade aan de lust.) Hier lijkt het alsof schuld en schaamte door een boel verdriet heen geweven zitten en dat baart me zorgen.

Nu heb ik hier een probleem. Ofwel zie ik het verkeerd, ofwel zie ik het goed maar is dit gewoon iets Vlaams, ofwel zie ik het goed en is dit fundamenteel niet zo'n sterke literatuur, ofwel lijd ik aan mannelijk privilege -- namelijk dat ik me niet kan inbeelden hoe het is voor deze vrouwen, hoe het is in een door mannelijke waarden gedomineerde maatschappij, en sijpelt die beleving door in hun werk. En ik heb geen idee hoe ik dit te weten kan komen. Dat is erg jammer.

Maar goed.

Terug naar de bundel zelf. Ja, hij is stukken sterker dan de eerste, hij is een ervaring om te lezen (gesteld dat je inderdaad geen houvast zoekt) en hij is coherent en vakkundig samengesteld. Hij is goed, punt. Maar hij blijft ergens rond draaien, iets wat 'fundamenteel menselijk' zou moeten zijn, een condition humaine, een angstige existentialistische levensvrees, maar mij soms frappeert als heel persoonlijk zelfmedelijden en onzekerheid.

Een laatste optie is: het is gewoon niks voor mij. Zoek het uit voor jezelf, want dat is het minstens waard.… (més)