Coming-of-age verhalen hebben meestal een vrij stereotiepe benadering, met jongeren die na hun naïeve kindertijd de échte wereld ontdekken, meestal via al of niet traumatische ervaringen. ‘Pastorale’ is dat ook, want Stephan Enter focust hier op twee jongvolwassenen, broer en zus Oscar en Louise, die proberen los te komen van het enge milieu waarin ze zijn opgegroeid. In dit geval gaat het om een streng-gereformeerd dorp, ergens de jaren 1980, in calvinistisch Nederland. ‘Been there, done that’, hoor ik u al denken, en inderdaad, om de zoveel jaar verschijnen er Nederlandse romans die deze insteek of context hebben, met als voorlopig laatste orgelpunt ‘De avond is ongemak’ van Marieke Lucas Rijneveldt.
Bij Enter is het vooral de vrijgevochten Louise die de strijd tegen de godsdienstwaanzin aangaat, met overdenkingen en monologen die zo uit de boeken van Richard Dawkins weggelopen lijken. Toch sluipt er ook ambivalentie in haar jeugdige kruistocht (pun intended), want ze worstelt sterk met de herinnering aan de sociale en psychologische geborgenheid van haar godsdienstige jeugd. Die ambivalentie is ook terug te vinden bij de iets jongere Oscar, maar dan in diens ontdekking van de wereld van het exotisme, verpersoonlijkt door zijn klasgenoot Jonkie, die van Ambonese/Molukse afkomst is. Voor Enter is het een gelegenheid om de Nederlandse hypocrisie ten aanzien van het Molukse probleem in de verf te zetten, maar ook de existentiële uitzichtloosheid van de Molukkers die vasthouden aan hun land en cultuur. De volwassenen in deze roman zitten allemaal opgesloten in hun eigen gelijk, terwijl de jongeren nog hun weg proberen te vinden.
Het mooie aan Enter’s coming-of-age insteek is dat hij geen afgerond geheel aanbiedt: als we het boek beëindigen zitten Louise en Oscar nog altijd in de onbestemdheid, hun worsteling is niet ten einde, klare keuzes voor of tegen zijn (nog) niet te maken, maar tegelijk is duidelijk dat er een einde is gekomen aan hun jeugd en dat ze het beste moeten proberen te maken van hun volwassenheid. In die zin moet ook de curieuze rol van de ouders van Oscar en Louise worden begrepen: elk op hun eigen onconventionele manier gaan ze om met de enge wereld waarin ze leven.
Revolutionair is dit boek van Enter dus zeker niet. Het kenmerkt zich zelfs door een eerder weemoedige ondertoon, zich bewust van de menselijke beperkingen. Juist daardoor komt het erg literaire karakter van dit boek extra in de verf te staan: ik werd getroffen door de fijnzinnigheid van Enter’s proza dat tegelijk zowel de bloemrijke toonaard als het dynamische actie-register kan bespelen. Enkele passages, zoals de openingsscène van deel 2 zijn zelfs van een weergaloze, bucolische schoonheid. En wat denk je van dit treffend inzicht: “herinnering had geen hoop, geen fantasie, geen spanning. Zelfs al lukte het je alles weer voor de geest te krijgen, elke beweging, kleur en geluid en elke geur van een bepaalde situatie, dat ene, de verwachting, was er voorgoed uit verdwenen – dat zou je, behalve misschien soms in een droom, nooit meer terugkrijgen”, een ronduit treffend inzicht. Voor mij is deze auteur een ontdekking: absoluut het betere werk binnen de Nederlandse literatuur van vandaag. ( )

Technisch gezien geen slecht boek, maar het zakte nogal in elkaar over de helft. Dit had ik zeker niet uitgelezen als boek, maar als luisterboek was het nog te doen. ( )

De twee hoofdpersonen in die boek zijn Oscar en Louise, broer en rus, opgegreid op een landgoed in de Veluw, met twee delen : een gereformeerd deel en een Moluks deel. Beide beleven een vriendschap die hun leven grondig zal veranderen. Zij worden zich meer bewust van hun geworteld zijn en nemen daar afstand van. Mooi verteld met prachtige beschrijvingen en observaties ( )

Losjes doorbladerend geen boek dat je wil gaan lezen. Eenmaal uit vind ik het jammer dat het voorbij is.

Het boek is goed opgebouwd in delen en hoofdstukken, waarbij afwisselend Oscar en Louise in de derde persoon (schitterend observerend) aan het woord zijn. Het zijn sterk verschillende karakters, de religieuze denkwereld uit hun opvoeding speelt nog sterk door. Het plaatsje Brevendal is een anagram van Barneveld.

Het verdient aanbeveling om na het uitlezen nog eens naar het eerste hoofdstuk te kijken, dan zie je zaken die later terug komen. Zo loopt er een spoor van p. 8 naar p. 223, dat ik in elk geval bij het lezen van p. 223 niet door had.
Zo lopen er meer sporen in het boek, waarvan je wil weten hoe het afloopt. Je wil niks missen. Je wordt het boek ingetrokken, ook door de prachtige beschrijving van personages, dieren, huizen, natuur, een Molukse maaltijd.

Metaforen, woordkeuze, spelen met beginrijm, van alles is er in dit boek verwerkt, nooit storend.

Je zou achteraf een sociogram kunnen uittekenen.

Het is ook een prachtige momentopname, zoals ook het beste werk uit de Camera Obscura van Beets. Ook doen sommige scenes mij denken uit het plantaardig bewind van Jacques Hamelink.

Ik denk dat Pastorale nu en in de toekomst een groot lezerspubliek zal aanspreken. Een monument in de literatuur. ( )

Een boek uit de periode van mijn jeugd, ook op het protestante platteland. De hoofdpersonen zijn Louise en Oscar. Louise is erg met haar jeugd, en het geloof bezig. Zij studeert net een jaar, en is nu sterk tegen het geloof. Toch laat het haar niet los. Het is een deel van haar jeugd/verleden.

Oscar zit in 5 VWO, en komt in contact met de Ambonese gemeenschap in het dorp. Hij voelt zich er om meerdere redenen toe aangetrokken, maar blijft een buitenstaander. De Nederlanders zien en kennen de Ambonezen nauwelijks als mensen/dorpsgenoten. De Ambonezen willen graag respect van de Nederlanders krijgen, maar laten ze niet echt toe in un gesloten gemeenschap.

Het boek gaat over je wortels die je nooit helemaal kwijtraakt. ( )