Os oeddech chi’n gobeithio cael copi o’r Gwyddoniadur yn anrheg Dolig, ond yn cael copi o Hiwmor Pontshân yn ei le, peidiwch â bod yn siomedig, achos mi ddysgwch chi lawn cymaint am y byd a’i bethau o’r gyfrol deneua’ o’r ddwy. Detholiad sydd ’ma o gyfrolau blaenorol Eirwyn Pontshân, Hyfryd Iawn a Twyll Dyn, ynghyd ag atgofion gan rai a dreuliodd oriau difyr yn ei gwmni – yn eu plith Robat Gruffudd, Lyn Ebenezer a’r diweddar Wil Sam – ac ambell hanesyn newydd a gyhoeddir am y tro cyntaf. Fel y byddech yn ei ddisgwyl, mae’r cymeriadau oedd yn byw ym myd Pontshân yn chwarae rhan amlwg – o Mari Fowr Trelech i’r ddarpar ‘Cwîn of Ingland’, beirdd o bwys fel Cynan ac Awenber Folander Jones, heb sôn am Walter Pantybarlat, Ianto Llwyn Crwn, y Gof Mowr a Ficer Penstwffwl. Ond, yn ogystal â’r stôr o hanesion, mae ’na atebion i rai o gwestiynau mawr ein hoes. Beth ysgogodd yr Esgob William Morgan i fynd ati i gyfieithu’r Beibl? Sut ddaeth Daniel o ffau’r llewod yn fyw? A pham fod Dewi Sant yn gachgi? Wn i ddim a oedd y cymeriadau yr oedd Pontshân yn sôn amdanyn nhw’n bodoli. Wn i ddim chwaith a oedd y straeon roedd o’n eu hadrodd yn rhai gwir, ond mawredd y cymeriadau a’r hanesion fel ei gilydd ydy’r ffaith y gallen nhw fod. Yma hefyd mae ’na gerdd goffa iddo o waith T. Llew Jones, a’r englyn agoriadol yn mynd fel hyn:

‘Mae Eirwyn, y dyn doniol – enwog wag
Ein Gŵyl Genedlaethol?
Ai marw yw? Oes dim ar ôl
O’r ddawn oedd mor ddewinol?’

Efallai bod ’na dair blynedd ar ddeg ers iddo’n gadael, ond ydy, mae dawn y dewin yn y cap gwyn yn dal yn fyw. Hyfryd iawn.