Albert Verwey (1865–1937)

De dichtbundel Het brandende braambosch van Albert Verwey was een logisch vervolg op het lezen van zijn biografie. De bundel verscheen in 1899 en ik weet niet precies wat voor een exemplaar ik in huis heb. Er staat niets op het omslag zoals u hierboven kunt zien. De uitgave komt wel uit 1899 en is van de vaste uitgever van Verwey, W. Versluys uit Amsterdam. Ik moest de meeste pagina’s opensnijden om de bundel te kunnen lezen.

Er zitten prachtige fragmenten in de gedichten en Verwey is op zijn best in zijn beschrijvingen van zaken of fenomenen die we allemaal kennen maar niet altijd bij stil staan;

De wolken gloeiden aan hun vaalste randen
Nog eens voordat om hen de donkers morden
Waarin de nachtheemlen ’t lijknaam sjorden
Des Als dat duister drijft langs andre stranden.

De recensent van De Amsterdammer (de voorloper van De Groene Amsterdammer) verwoordt het als volgt in zijn artikel van 7 januari 1900;

Hij weet u vast te houden bij dien boom, bij die straat en dat huis, waarin ge niets zaagt en nu terwijl ge in zijn gezelschap stil staat hebt ge er geen spijt van even vertoefd te hebben.

Dat heb ik zeker niet en de bundel leest prima door. Waar ik in de biografie gedichtfragmenten las die niet altijd even makkelijk te begrijpen waren (en waarover hij ook best kritiek kreeg) moest ik mijn best doen om in deze bundel onbegrijpelijke zinsnedes te vinden. Vooruit, deze was wat lastig;

Als wen in de schemerlicht-groene
Gewelven van ’t ondoorzocht
Pareloestergebied de koene
Duiker zijn steilen doorzocht

Volvoert en de overrijpe
Parelmoeder rooft,
Waar de Groote in volgroeide, der rijpe
Van het karkanet beloofd

Van een Koning in watersagen
Voorspeld dat hij eens een dag
Die lieflijkste zou dragen –
En er gaat een vreemd geklag

Karkanet? Ik moest even zoeken maar Verwey was een liefhebber van Shakespeare en die heeft het in zijn sonnet 52 over een ‘carcanet’ ofwel een halscollier waar natuurlijk ook parels in passen. Ik ga er van uit dat dit de associatie is.

Het eerste gedicht gaat overigens over Émile Zola, wat meteen een voorbeeld is van zijn internationale betrokkenheid waar ik het over had in mijn bespreking van zijn biografie.

Ik ga niet direct alle gedichten van Verwey aanschaffen, maar als ik nog eens een bundel tegenkom voor een mooie prijs zal ik hem ook zeker niet laten liggen. Dan kan ik mij verder in zijn werk verdiepen want ik heb nog twee boeken over zijn dichtwerk liggen. Dat is een boek van Maurits Uyldert, de eerste biograaf van Verwey, met de titel Over de poezië van Albert Verwey en een boek van Isaac Pieter de Vooys, dichter en criticus, met de titel Bij het lezen van Albert Verwey’s gedichten. Ik kan nog even vooruit.… (més)

Mijn verhouding tot Stefan George van Albert Verwey is een manuscript van zo’n tachtig bladzijden waarin Verwey zijn herinneringen aan de Duitse dichter Stefan George weergeeft. Op de dag van Georges begrafenis schreef hij het voorwoord.

Verwey kwam in 1894 in aanraking met het werk van George en hij was zo enthousiast dat hij enkele dichtbundels van hem bestelde. In 1895 kwam George voor het eerst naar Noordwijk toe en dat legde Verwey vast in een gedicht dat hij opnam in dit boek;

“Een grauwe zomermorgen toen uw slanke
Gestalte op ’t platform van de trem voorbij
Mijn huis reed: staande op ’t trapje groette ik u.
De baskische baret kleedde u zo jeugdig. Sierlijk
Begon uw aanspraak en ge waart verbaasd
Toen aan mijn tafel u een jonge vrouw
Verwelkoomde. Op mijn kamer wachtten u
Boeken die gij niet kende, de oude en de nieuwe
Dichters van Holland, een gesloten rij,
Bescheiden, toch niet pover, en mijn trots
Sprak tot u toch niet vreemd: gij voelde u eigen.
En heel die winderigen dag en gaand
In de avond overtoog u ’t vol gevoel
Van kracht en schoonheid, door uzelf gediend,
En ook gehuldigd in dit huis aan ’t strand.”

Discussiëren over dichtkunst en literatuur en het verbreden van de horizon, daar was het de heren om te doen. Verwey schrijft dat hij George graag een lezing zou laten geven in Holland omdat hij dat ook in Parijs en Brussel had gedaan. Die lezing zou er komen en was een groot succes.

Ze gaan over en weer bij elkaar op bezoek en als George in Noordwijk is wordt hij in het gezin opgenomen en wisselt met Kitty, de vrouw van Verwey, kennis uit over Scandinavische literatuur waar ze allebei goed in thuis waren. Ook toont George zijn boekbindkunsten;

Mijn schromelijk stukgelezen exemplaar van de Fleurs du Mal werd in een gebatikt bandje gekleed.

De heren bespreken in hun periodieken elkaars werk en ze leveren ook kritiek als dat zo uitkomt. Verwey over het dichtwerk van George:

Dat die twee gedichten naast elkaar stonden, leek me een zeer groote fout. En juist deze fout was in het boek meer dan eens herhaald.

Dat viel niet altijd even goed bij George en de komst van de Eerste Wereldoorlog zorgde voor nog meer barsten in de onderlinge verstandhouding;

Maar al spoedig bleek dat de duitsche vrienden mijn beschouwing van de oorlog niet deelden. In elk geval haar niet toepasselijk achtten op de oorlog van het oogenblik.

Toch was nog niet alles verloren want vrienden van George stuurden nog wel gedichten naar Verwey waaruit hij de conclusie trok dat het geloof aan de oorlog als hun oorlog, als de strijd voor de nieuwe door George aangekondigde wereld, dan toch gebonden was aan een niet te miskennen vriendschapsgevoel.

Ze zullen elkaar nog een keer ontmoeten waarin George aangeeft dat alles weer bijgelegd is tussen hen, waarna hij uiteindelijk toch weer een afscheidsgedicht publiceert over Verwey vanwege diens stellingname in de oorlog.

De gebeurtenissen in Duitsland hebben blijkbaar bij Verwey de behoefte gewekt om zijn verhouding tot George op papier te zetten. Het zijn zijn herinneringen, maar het boek bevat ook een polemiek met de dichter, vertaler en historicus Friedrich Wolters. Wolters was een van Georges naaste vrienden maar had een boek over George geschreven dat niet gunstig werd ontvangen en waarvan Verwey zich ook distantieerde. Dat komt in dit boekje nog eens aan de orde.

Verder is het een nuchter en feitelijk relaas over hun ontmoetingen, waardering en de ontwikkeling van hun relatie in de loop van de tijd. Omdat het een relaas van Verwey zelf is biedt het boekje een aardige aanvulling op zijn biografie.… (més)